Deprem bölgesinde halk sağlığı ile ilgili hayati konulardaki aksaklıklar salgın riski anlamına gelebilir. Çalışmalarda hijyen ihtiyaçlarının karşılanması başta olmak üzere çöplerin toplanması, tuvalet kabinlerinin boşaltılması, içme suyu, yeterli-dengeli beslenme için gıda sağlanması öncelikli olmalıdır.
Prof. Dr. Haydar Sur
Halk Sağlığı Uzmanı
Deprem bölgesinde temel halk sağlığı uygulamaları arasındaki aksaklıklar salgın riskini artırır. Öncelikle aşılama faaliyetleri ve sağlık eğitimi faaliyetlerine ayrı bir önem verilmesi gerekir. Hijyen koşullarının tam olarak sağlanması durumunda sağ kalanların normal gündelik hayatına dönüşü daha hızlı olmaktadır. Hijyen çalışmalarının en önemli iki maddesi tabii ki su ve sabundur. Bu konuyla ilgili özellikle tifo, paratifo, kolera, amipli veya basilli dizanteri yanı sıra çocuklarda kızamık başta olmak üzere birçok solunum yolu enfeksiyon ve ishalli hastalıklar dikkatle takip edilmelidir. Ayrıca bitlenme ve uyuz salgınlarına dikkat edilmelidir.
Sağ kurtulan depremzedelerin ihtiyaçları da karşılanmalı
Depremden yara almadan kurtulan kişilere yönelik yapılacak işler de ayrı bir işlev oluşturur. Deprem sonrasında toplum nüfusunun çoğunluğu bu durumda olacaktır. Barınma, su-gıda, tuvalet, ısınma, güvenlik gibi temel ihtiyaçlardan hemen sonra kişilerin bilgi edinme yani kendileri, yakınları ve yöneticilerin aldığı karar-gelişmelerle ilgili olarak derdini anlatma, bu haldeyken bile başkalarına yardım etme ya da bir işe yarama gibi ihtiyaçları olmaktadır.
Halk sağlığı hizmetleri ihmali, salgın riskini ortaya çıkarabilir
Sağlık hizmeti adına sadece klinik değil, bir yandan da halk sağlığı hizmetleri yürütülmelidir. Kısa sürede çöplerin toplanması, tuvalet kabinlerinin boşaltılması veya sahra helalarının yeni çukurlar açılarak her zaman kullanılır halde tutulması, sağlıklı kullanma-içme suyunun, yeterli-dengeli beslenme için gıda sağlanması gibi hayati konulardır. Aksaklık oluştuğunda en korkulan şeylerden birisi salgın hastalıklar baş gösterir.
Deprem hayvanların da habitatlarını bozdu, haşerelere dikkat!
Halk sağlığı çalışmaları içinde özellikle haşere ve fare gibi kemiricilerle mücadele de çok önemli bir yer tutar.
Psikolojik destek ihmal edilmemeli
Topluma yönelik psikolojik destek halk sağlığı konusunda önemli bir konudur. İhmal edilme riski yüksek ama çok önemli olan bir kısım da topluma psikolojik desteğin verilmesidir. Hemen herkesin acısının olduğu bugünlerde acılı olanlara durumu anlama, kabullenme, toparlanma ve normale dönme motivasyonu sağlanmalıdır. Çöküntü içine girmiş kişilere psikoterapi desteği verilmelidir.
Sağ kurtarılan kişilerin tedaviye ulaşması sağlanmalı
Depremlerden hemen sonra acilen yürütülmesi gereken arama ve kurtarma çalışmaları bir yandan sürdürülürken; diğer yandan göçük altından sağ kurtarılan kişilerin uygun tedaviye hemen erişiminin planlanıp sağlanması gerekir. Gereken teçhizat ve ilaç, insan gücü ve yapılanların mutlaka düzenli şekilde kayda geçirilmesi önemli hususlardır. Göçük altından alınan cenazelerin de uygun şekilde ailelere verilmesi ve defin işlemlerinde onlara yardımcı olunması yine çok önemlidir.
Deprem bölgesindeki çalışmalar planlı şekilde yürütülmeli
Bütün bu çalışmaların gelişigüzel bir şekilde yapılmasının topluma faydadan çok zarar vereceği bilinmelidir. Plansız ve öylesine yapılmış desteklerin bir yardım özelliği taşımadığı bilinirse, afet hallerinde sağlık yönetiminin önemi daha iyi anlaşılır. Gerekli kaynakların temini, sevk ve idaresi, yapılan bütün faaliyetlerin kayda geçirilerek hem afet anında hem de daha sonra geriye dönük değerlendirme aşamasında büyük bir veri kaynağı olacağı unutulmamalıdır. Elektronik imkanlar yoksa bile düz kâğıda oluşturulan kayıt formları ile temel bilgiler mutlaka düzenli ve eksiksiz kaydedilmelidir.
Ekipler mutlaka iletişimde olmalı
Birden çok amaçla birbirinden kopuk kopuk çalışan ekiplerin birçok zaman kaynak israfına yol açtığı görülür. Bunun önüne geçmek için hangi tür hizmeti hangi hedef gruba veriyorsak, bununla ilişkili çalışan aynı bölgede veya civar bölgelerdeki ekipler ile mutlaka tanışmalı, onlarla entegrasyon içine girilmeli, duplikasyonları önlemelidir. Zaman zaman profesyonellerin bir araya gelerek toplantılar yapması, durum değerlendirmesi ile planlarını revize etmesi çok yararlı olacaktır.
Halk sağlığı çalışmalarında yaşanacak eksiklikler acı sonuçlar çıkarabilir
Uluslararası sağlık profesyonellerinin yardıma geldiği durumlarda onların da çevreye uyum sağlamasına yardım edilmesi gerekir. Halk sağlığı çalışmaları böyle zamanlarda verildiği ve eksiklik yaşanmadığı durumda kimsenin fark etmeyeceği ve belki de takdir etmeyeceği çalışmalar arasında kalır. Ama eksikliği yaşanınca ortaya felaketin üzerine yeni bir felaket yaşanması gibi acıklı bir sonuç çıkar. Bu duruma gelinmeden halk sağlığı profesyonellerinin hizmetleri yerine getirmesi ve klinik hizmetlerin verilişinde de organizasyona destek vermesi beklenir.
Halk Sağlığı İhmali Salgın Riskidir yazısı ilk önce Sağlık ve Yaşam Dergisi üzerinde ortaya çıktı.