Dünya Sağlık Örgütü’nün ‘Sessiz Katil’ olarak tanımladığı Hepatit B ve C hastalığı nedeniyle dünyada yılda bir milyon 300 bin kişi hayatını kaybediyor. Ülkemizde ise 2 -3 milyon kişinin Hepatit B taşıyıcı olduğu ‘tahmin ediliyor’. Tahmin ediliyor çünkü netleşmesi için herkesin bir kere basit, ucuz, aile hekimliği dahil tüm sağlık kuruluşlarında hepatit testi yaptırması gerekiyor. Siroz, karaciğer kanseri ya da nakli gibi ciddi sağlık sorunlarından yaşamamak için…
Prof. Dr. Fehmi Tabak
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Cerrahpaşa Tıp Fak.
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı
Hepaptit B, C ya da HIV (ileri evresi AIDS) virüsü taşıyıcılarının yüzde 20’sinde sessizce ilerler, çok ileri evreye gelinceye kadar da hastalık herhangi bir belirti vermez.
Ülkemizde yaklaşık 300-400 bin Hepatit C virüsü taşıyıcısı olduğu tahmin ediliyor. Taramada pozitif çıkan, tanı koyulan olguların yüzde 85’i tedavi alması gereken hasta grubunu oluşturur. İki ya da üç ay süren tedaviyle yüzde 100’e yakın oranda iyileşme sağlanabilir.
Hepatit B’de ise pozitif çıkan olguların yüzde 70-75’lik kısmı sağlıklı ya da inaktif taşıyıcı olarak izlemeye alınır. Sadece yüzde 25-30’u uzun süreli tedavi edilir. Günde alınacak bir ilaçla, HBV adı verilen karaciğerdeki olayları tetikleyen virüs kanda sıfırlanır, baskı altına alınır. Uyarı ortadan kalktığı için de hastalığın siroza doğru ilerlemesi yavaş yavaş azalır. Hatta karaciğerdeki olaylar geriye doğru dönüp, karaciğer kendisini yenilemeye başlar. Risk azalmakla beraber devam ettiği için hastalar 3 ya da 6 ayda bir düzenli olarak kontrole çağrılır.
Sessiz sessiz ilerler…
Kronik Hepatit B tanısı alan kişilerde ALT- AST adı verilen karaciğer testleri normalin üzerinde olabilir. HBV DNA’sı yüksek olur. Bu iki değer anormal ise karaciğer biyopsisi yapılır. Karaciğer hasarı patolojide orta ve üzerinde değere sahipse tedaviye başlanır. Bu kişilerde bile belirti olmayabilir. Halsizlik, yorgunluk gibi çok hafif belirtiler, çok ileri evrelerde 45-50 yaşlarına gelindiğinde ise Siroz ortaya çıkar. Yorgunluk, halsizlik daha da artar. Yavaş yavaş karında su toplanmaya başlar. Karaciğer fonksiyon testleri bozulur. Bu dönem hasta için geç kalınmış olunabilir. Çok ilerlemiş ise karaciğer transplantasyonundan başka tedavi seçeneği kalmaz. Erken döneminde yakalandığında ancak hastalığın hızı yavaşlatılabilir.
Tarama yapılması ŞART!
Türkiye için en önemli tedbir; tarama testi yapılmasıdır. İki-üç milyon taşıyıcının saptanması gerekir. Aile hekimliği dahil tüm sağlık kuruluşlarında yapılabilecek ucuz, kolay, basit bir test. Sadece bir kere yaptırılması yeterli.
Bulaşma yollarına göre risk altındaki kişiler;
Kan yolu bulaş ilk sırada yer alır. Deri bütünlüğünün bozulduğu ameliyatlar, diş tedavileri, steril şartlarda yapılmayan manikür-pedikür, pearcing-dövme, kan verme…
Hepatit C için damar yolundan ilaç kullanıcıları, enjektör paylaşımı çok önemli bir bulaş yoludur. Ayrıca birden fazla partneri olan, korunmasız ilişkiye giren, eşcinsel erkekler HIV testi ile birlikte yaptırmalıdır. Anne gebe ise ve aile fertlerinden bir kişi de varsa bulaş riskine karşı tüm bireylerin testi yaptırması önerilir.
Taşıyıcılık kaybolmaz…
Hepatit B hastası günümüzde kullanılan ilaçlarla taşıyıcılığını kaybetmez. Eğer ilk kez virüsü aldıysa yüzde 95 antikor geliştirir. Bir daha da geçirmez.
Hepatit C de ise; hastaların yüzde 85’inde kronikleşir. Bu kişilerde kalıcı biyolojik yanıt gelişir. Yüzde 15’inde immün sistemi çok iyi cevap verdiyse hastalık biter. Riskli grubun tekrar geçirme olasılığı vardır.
Türkiye’de 30 yıl sonra Hepatit B sorun olmaktan çıkar…
Hepatit B’nin aşısı var ama C çok sık mutasyona uğrayan bir virüs olduğu için aşısı yok. Türkiye’nin yıllardır devam ettirdiği rutin aşılama programı ile Hepatit B ile ilgili önemli korunma yöntemi elde etti. Bugün 34-35 yaşında olan kişiler aşılı kabul edildiği için ayrıca geçen yıl Sağlık Bakanlığı verilerine göre aşılama oranı yüzde 98’e oranına ulaşmış. Bu aşılama 30 yıl daha devam ederse Hepatit B Türkiye’de önemli bir sağlık sorunu olmaktan çıkacaktır.
Günümüzde yaşanan sorun sadece mevcut hastaların bilinmemesinden kaynaklanıyor. Tarama ile ancak bu hastalara ulaşılabilir çünkü hastalık belirti vermeden ilerliyor. Riskli grupların taranması ön planda tutularak aile hekimine önemli görev düşüyor.
Hepatit karaciğerin iltihabı demektir…
Her virüs bir hücre sistemini tutar. Karaciğeri etkileyen virüsler Hepatit A, B, C, D, E beş virüsüdür. Karaciğerin hücresinin en küçük yapısı hepatosittir, burada çoğalır. Hepatit A ve E kronikleşmez. Hepatit B için yüzde 95’i antikor oluşur, yüzde 5’i kronikleşirken, Hepatit C’de ise yüzde 85’i akut dönemden sonra kronikleşebilir. Hepatit A ve B için düşünüldüğünde ise yüzde 70 sessiz geçirir.
Hepatit İçin Basit Bir Test yazısı ilk önce Sağlık ve Yaşam Dergisi üzerinde ortaya çıktı.