Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı Ağustos ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’ni (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE’nin Ağustos ayında aylık yüzde 1.39 ilan edildiğini belirten Çandır, “Bu rakam, endeksin ölçülmeye başladığı 2015 yılından itibaren Ağustos ayları ortalamasının (2.00) yaklaşık yüzde 30 altında olmuştur. Uzun bir aradan sonra ilk defa ortalamanın altında bir aylık tarımsal girdi fiyat endeksi düşüşü ilan edilmiştir” dedi. Tarım-GFE’nin Ağustos ayında yıllık yüzde 33.25 ilan edildiğini kaydeden Çandır, “Bu yıllık rakam, son 9 yılın Ağustos ayları ortalamasına (34.51) oldukça yakındır. TÜİK tarafından Ağustos ayı için açıklanan tarımsal girdi maliyetleri aylıkta ve yıllıkta 2021 yılından sonraki en düşük Ağustos verileri olmuştur” değerlendirmesinde bulundu.
ENERJİ MALİYETİ AYLIKTA DÜŞTÜ
Ağustos ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylıkta yüzde 0.99 ve yıllıkta ise yüzde 30.90’lık artış olduğunu belirten Çandır, “Ağustos ayları itibariyle aylıkta ve yıllıkta 2020 yılından bu yana en düşük Ağustos ayı verileri ilan edilmiştir” dedi. Tohumda aylık yüzde 4.62, enerjide yüzde -1.11, gübrede yüzde 2.06, ilaçta yüzde 1.81, veteriner hizmetlerinde yüzde 2.64, yemde yüzde 0.48 ve diğer kalemlerde ise yüzde 1.27 aylık değişimler olduğunu belirten Çandır, Ağustos ayındaki yıllık değişimlere bakıldığında tohumda yüzde 57.94, enerjide yüzde 26.68, gübrede yüzde 9.27, ilaçta yüzde 23.07, veteriner hizmetlerinde yüzde 74.09, yemde yüzde 26.65 ve diğer kalemlerde ise yüzde 67.83 artış olduğunu kaydetti. Çandır, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 3.75 ve yıllık yüzde 48.51’lik artışa dikkat çekti. Çandır, şu değerlendirmede bulundu:
“Ağustos ayında Tarım-GFE alt kalemlerindeki değişimler, yılbaşından bu yana derece derece düşüş eğilimi gösterirken Ağustos ayında bu düşüş, hız kazanmıştır. Bu düşüşte en ciddi olan, enerji kalemindeki aylık yüzde -1.11’lik düşüş olmuştur. Yıllıkta ise uzun bir aradan sonra ilk defa tek haneye düşen gübre kalemi dikkat çekmiştir. Yıllık yüzde 9.27’lik enflasyonla ilk tek haneli kalem olma özelliği ortaya çıkmıştır. Çoğu kalemde manşet enflasyonun altında rakamlar ilan edilirken veterinerlik kaleminin yüzde 74.09’luk ve diğer kaleminin yüzde 67.83’lük enflasyonları yüksek seyredişleri ile dikkat çekmiştir.”
TÜİK tarafından Ağustos ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’nin aylık 10 yıllık Ağustos ortalamasının (-0.23) altında yüzde -1.56 ilan edildiğini belirten Çandır, yıllıkta ise yüzde 32.10 ile 10 yıllık ortalamanın (25.25) yüzde 30 üzerinde ilan edildiğini belirtti. Çandır, “Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim, genel olarak üretici aleyhine seyretmiştir. Ancak Mayıs, Haziran aylarında bu aleyhte eğilim yerini üretici lehine çevirmişken Ağustos ayındaki aylık artış, yeniden üretici aleyhine dönmüştür. Yıllık girdi maliyetleri artışı nispi olarak üretici fiyatları artışının altında seyretmiştir. Yani üretici, Ağustos ayında aylıkta ciddi zarar görürken yıllıkta ise nispi bir avantaj yakalamıştır. Hem aylıkta hem de yıllıkta üretici fiyatlarının nispi olarak tarımsal girdi fiyatlarından ciddi bir yükseklikte seyretmesi sürdürülebilirlik bakımından önem taşımaktadır” dedi.
İMALAT MALİYETİ TARIMDAN YÜKSEK
Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflasyonlarının tarım sektörünü dolaylı olarak etkilediğini belirten Ali Çandır, yurtdışı üretici enflasyonu YD-ÜFE’nin Ağustos’ta aylık yüzde 2.95, yıllık yüzde 28.67 arttığını kaydetti. Yurtiçi üretici enflasyonu Yİ-ÜFE’nin Ağustos’ta aylık yüzde 1.68 ve yıllık yüzde 35.75 ilan edildiğini söyleyen Çandır, üretici düzeyindeki gıda kaleminin aylık yüzde 0.66 ve yıllık yüzde 48.43 arttığına dikkat çekti. Çandır, “Bu durum, Ağustos ayında da tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun, tarımdan daha yüksek seyrettiğini göstermektedir” dedi.
Ağustos ayında üretici kesimdeki bu enflasyonlara karşılık tüketici enflasyon TÜFE’de aylık yüzde 2.47, yıllık yüzde 51.97 artış ilan edildiğini belirten Başkan Çandır, “Son 10 yıllık Ağustos ayı ortalamalarının aylıkta yüzde 0.94 ve yıllıkta ise yüzde 16.48 olduğu hatırlanırsa manşet enflasyonların hala ne kadar yüksek seyrettiği daha iyi anlaşılır” dedi. Çandır, tüketici taraftaki gıda enflasyonunun Ağustos ayında aylık yüzde -1.10 ve yıllık yüzde 44.88 ilan edildiğini belirtirken, işlenmemiş gıda enflasyonunun Ağustos’ta aylık yüzde -4.89 ve yıllık yüzde 41.75 açıklandığını kaydetti. Çandır, “Yaş meyve sebze enflasyonu ise aylık yüzde -10 ve yıllık 28.93 ilan edilmişti. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı enflasyonun üzerinde bir tüketici enflasyonu olduğunu gösteriyor” dedi.