İleri ve çok ileri derecede işitme kaybı olan bireyler özellikle erken dönemde yapılan doğru tedavi yaklaşımlarıyla duyma yetisini geri kazanma şansı elde edebilir. Bu tedavi yaklaşımlarının ilk sırasında halk arasında biyonik kulak olarak da bilinen koklear implant gelir.
Prof. Dr. Yahya Güldiken
İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi
Kulak Burun Boğaz Uzmanı
Normal işitme sistemini bir nevi taklit eden koklear implant, kulağın hasarlı kısmını bypass ederek doğrudan işitme sinirini uyararak seslerin netliğini artırır. Konuşmaları anlama becerilerini güçlendirir. Bu noktada önemli olan temel kriter kişinin işitme kaybı derecesidir. Eğer kişide hafif-orta derecede işitme kaybı varsa işitme cihazları ancak ileri-çok ileri derecede bireylere koklear implant yöntemi uygulanabilir. Türkiye’de iki milyonu aşkın işitme engelli birey bulunmaktadır.
İşitme kaybının tipine göre tedavi uygulanabilir
İşitme engelli bireylerin tekrar seslere kavuşması için öncelikle işitme kaybı tipinin belirlenmesi önemlidir.
İşitme kaybı kulakların birini ya da her ikisini etkileyebilir ve bu iç, orta ya da dış kulaktaki veya bu yerlerin birkaçındaki sorundan ileri gelebilir. Bu nedenle işitme kaybının tipinin ne olduğu ve nedenini bilmek doğru çözümün bulunmasında fayda sağlayabilir.
Sensörinöral işitme kaybı, iç kulağın ya da kokleanın veya işitme sinirinin hasar görmesi ya da gerektiği gibi işlememesi durumunda oluşur. Sensörinöral işitme kaybı tek veya iki kulakta meydana gelebilir. Eğer işitme kaybı sadece bir kulakta ise bu çoğu zaman tek taraflı işitme kaybı ya da tek taraflı sağırlık olarak ifade edilir.
İletim tipi işitme kaybı, dış kulak ya da orta kulaktaki bir hasarın, ses titreşimlerinin iç kulağa ya da kokleaya ulaşmasını engellemesi durumunda meydana gelir. Bu türden işitme kaybında, kulaklar tıkalı gibi gelebilir özellikle de çok fazla çevre gürültüsü var ise konuşulanlar boğuk işitilebilir. Mikst tip işitme kaybı, iletim tipi ve sensörinöral işitme kaybının bir arada bulunduğu durumdur. Bu dış ya da orta kulakta hem de iç kulakta hasar bulunabileceği anlamına gelir.
İşitme engelli bireyde işitme siniri sağlamsa koklear implant uygulanabilir
Doğru tedavi protokolü belirlenmesinde işitme kaybı dereceleri de belirleyicidir. Örneğin, işitme cihazları hafif ila orta derecede işitme kaybı olan bireyler için doğru işitme çözümü olabilirken, orta ile çok ileri derecede işitme kaybı olanlar için daha uygun olabilir.
Hafif derecede işitme kaybı olan bireyler, konuşulanları işitebilir ancak fısıltıları duyamaz veya alçak sesleri ayırt edemez.
Orta dereceli işitme kaybı yaşayan bireyler, normal bir ses düzeyi ile konuşan başka bir kişinin konuşmasını duyabilir, ancak onun söylediklerini anlamakta zorluk çeker. Cümle içindeki sesli harfleri rahat işitirken sessizleri anlayamaz.
İleri derecede işitme kaybı olan bireyler, normal ses düzeyi ile konuşan kişinin konuşmasını az duyabilir ya da hiç duyamayabilir.
Çok ileri derecede işitme kaybı olan bireyler ise konuşulanları duyamaz ve sadece en yüksek perdedeki seslerin titreşimlerini hissedebilir. Bu noktada kişi hiç duymuyorsa ama iç kulakta yer alan koklea adı verilen salyangoz yapı işlevini yerine getiremiyor olmasına rağmen işitme siniri hala sağlamsa koklear implant ile sonsuz sessizliğine son verebilir.
Koklear implant ile işitmek yeniden mümkün
Koklea içerisine yerleştirilecek elektrod sistemiyle koklear implantın büyük sessizliği bitirebilir.
Koklear implantlar iç kulaktaki hasarlı duyusal tüysü hücrelerin yerini alır. Çoğunlukla sesleri yükselten işitme cihazlarının aksine koklear implantlar, sesin netliğini daha artırabilir, sohbetleri, konuşulanları anlama yetinizi iyileştirebilir.
Koklear implant sisteminin iki bölümü bulunur; harici ses işlemcisi ve derinin altına cerrah tarafından yerleştirilen dahili implant. İmplant kokleanın içine yerleştirilen bir elektrot dizisi içerir. Ses işlemcisi aracılığıyla toplanan sesler, kokleanın içerisini saran elektrodlara iletilerek sesi doğrudan işitme sinirine gönderir. İşitme siniri de beynin işitme merkezini uyararak bireyin işitme duyusunu geri kazanmasını sağlar.
Özellikle de çocuklar söz konusu olduğunda erken tanı ve uygulama çok önemlidir. Çünkü çocuklar vakit kaybetmeden hayatın seslerine kavuşursa hem yaşıtları gibi dil gelişimlerini sürdürebilir hem de okullarına giderek başarılı birey olarak hayatına devam edebilir. Ancak geç kalınırsa salyangozun içi kemikleşip implantı yerleştirecek kanal kalmayabilir. Bu noktada gerek kişilerin gerek ebeveynlerin bilinçli olması çok önemlidir. Üstelik devlet işitme kaybının tipi, derecesi, hastanın iç kulak durumuna göre koklear implantın ücretini karşılayarak kişilerden maliyet yükünü alıyor.
İşitme Yetisi Geri Kazanılabilir yazısı ilk önce SağlıkveYaşamDergisi üzerinde ortaya çıktı.