Kavurucu sıcak afetinde termometrelerde yükselen değerler hipertemi için tehlikeli seviyeye ulaştı. Vücudun salabileceğinden daha fazla ısı emme veya ürettiğinde ortaya çıkan hipertermi önlem alınmadığında öldürücü olabilir.
Doç. Dr. Ali Osman Yıldırım
Acil Servis Uzmanı
Kavurucu sıcaklarda vücut ısısı 38 santigrat derece üzerine çıkarsa hipertermi oluşur. Normal değer yaklaşık 36-36,5 olduğu için insan sağlığı için tehlikelidir.
Sıcak çarpması durumunda kişilerde şok gelişebilir, komaya girebilir, organ yetmezliği yaşayabilir veya ölebilir. Sıcak çarpması belirtilerinde derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
2004-2018 arasında ABD’de ortalama 702 ısıya bağlı ölüm meydana geldi. Sporcu, açık havada çalışan, askeri kursiyer, bebek-yaşlılar hipertermi geliştirme olasılığı en yüksek olanlardır.
Ateş ile karıştırılmamalıdır
Hipertermi ateşle aynı şey değildir. Hipertermi tablosunda vücut ısısı, hipotalamus (beyninin birçok vücut fonksiyonunu kontrol eden kısmı) tarafından kontrol edilen belirli bir ayar noktasının üzerine çıkar. Ancak ateş olduğunda, hipotalamus aslında vücudun ayar noktası sıcaklığını yükseltir. Vücut sıcaklığındaki bu kasıtlı artış, vücudun bir hastalık veya enfeksiyonla savaşma girişimidir.
Hipertermi, (en azdan en şiddetliye) aşağıdakileri içeren bir grup ısı hastalığını tanımlar:
- Isı krampları: Terleme yoluyla çok fazla elektrolit (vücut sıvılarındaki tuzlar ve diğer önemli maddeler) kaybedildiğinde kas krampları oluşabilir. Isı krampları sıklıkla kol, el, alt bacak ve ayaklarda meydana gelir.
- Sıcak bitkinliği:Sıcak kramplarından daha ciddidir. Vücut sıcaklığı 40 santigrat derece kadar yüksek olabilir. Isı bitkinliği sıcak çarpmasına neden olabilir.
- Isı döküntüsü:Sıcak, nemli havalarda çok terleme ile ısı döküntüsü adı verilen bir cilt tahrişi gelişebilir. Küçük, kırmızı sivilce veya kabarcıklardan oluşan kümeye benziyor. Isı döküntüsü genellikle dirsek kıvrımı, göğüs altı, kasık yakını veya üst göğüs-boyunda gelişir.
- Isı stresi:Sıcak koşullarda çalışma gerektiren işlerde, mesleki ısı stresi oluşabilir. Örnekler arasında itfaiyeci, madenci ve inşaat işçileri yer alır. Isı stresi, ısı bitkinliği veya sıcak çarpmasına neden olabilir.
- Sıcak çarpması:Hiperterminin en şiddetli şekli sıcak çarpmasıdır. Vücut sıcaklığının 40 santigrat derece üzerine çıkması ile yaşamı tehdit eden durum oluşur. Beyin ve diğer organlarda sorunlara neden olur. Vücut ısısı 41 santigrat derece üzerine çıkarsa, sıcak çarpması özellikle tehlikelidir.
Kimler risk altında?
Herkes ısı hastalığına yakalanabilir, ancak aşağıdaki durumlarda özellikle yüksek risk altındadır;
- Susuz kalmış yeterli miktarda sıvı almamış kişiler,
- 65 yaş üstü veya 4 yaş altı olmak,
- Sıcak havalarda yorucu fiziksel aktivite yapanlar,
- Aşırı derecede alkol tüketimi,
- Elektrolit dengesizliği olanlar,
- Kistik fibroz gibi terleme yeteneğini etkileyen bazı hastalıklar,
- Kalp, akciğer, böbrek, karaciğer, tiroid veya kan damarları ile ilgili sorunlar belirli tıbbi durumları varsa,
- Fazla kilolu veya zayıf olma,
- Uyarıcı, yatıştırıcı, sakinleştirici veya kalp-kan basıncı gibi belirli ilaçları alınıyorsa,
- Dar ve ağır elbise giyenlerde görülür.
Hipertermi belirtileri nelerdir?
Isı krampları tipik olarak ayak, baldır, uyluk, el veya kollarda ani kas spazmlarına neden olur. Kramplar ağrılı veya gergin olabilir. Kramp geçtikten sonra kaslar ağrıyabilir. Isı bitkinliği belirtileri şunları içerir:
- Bulanık görüş,
- Baş dönmesi,
- Hızlı nefes alma veya kalp atış hızı,
- Yorgunluk,
- Baş ağrısı,
- Baş dönmesi veya senkop (bayılma),
- Düşük kan basıncı,
- Kas ağrıları veya krampları,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Zayıflık
Sıcak çarpması belirtileri genellikle sıcak bitkinliğine benzer olabilir, ancak şunları da içerebilir:
- Anhidroz (terlemeyen kuru cilt),
- Denge sorunları,
- Deliryum (kafa karışıklığı veya oryantasyon bozukluğu),
- Sıcak, kızarık cilt veya çok soluk cilt,
- Düşük veya yüksek tansiyon,
- Nöbetler
Isı krampları, ısı bitkinliği, ısı döküntüsü ve ısı stresi nasıl tedavi edilir?
Hafif ila orta derecede ısı hastalığı semptomları yaşarsanız, şunları yapmalısınız:
- Fiziksel aktiviteyi durdurun ve serin, iyi havalandırılan bir ortamda dinlenin,
- Ağır veya dar giysileri çıkarın,
- Kaybedilen elektrolitleri yerine koymak için hafif tuzlu içecekler için. Spor içecekleri veya birkaç çay kaşığı tuz karıştırılmış su içebilirsiniz. Kafeinli içeceklerden kaçının,
- Cildinize soğuk kompres uygulayın,
- Tahriş olmuş cildi kuru tutun. Kızarıklıktan kaynaklanan rahatsızlığı azaltmak için bir toz veya merhem sürün,
- Çocukları (veya evcil hayvanları) asla araba gibi kapalı, sıcak yerlerde bırakmayın,
- Isı dalgaları sırasında klimalı veya iyi havalandırılan alanlarda kalın,
- Sıcakta dışarı çıkacaksanız hafif, bol ve açık renkli giysiler giyin.
İşiniz veya spor nedeniyle sıcakta aktiviteler yapmanız gerekiyorsa, vücudunuzun yavaş yavaş sıcağa alışmasını sağlayın. Gerçekten zor işleri yapmanız gerekmeden yaklaşık iki hafta önce hafif işler yapmaya veya egzersiz yapmaya başlayın. Ardından, vücudunuzun yüksek sıcaklıklara dayanma yeteneğini kademeli olarak geliştirin. Mümkünse, işi daha serin olabileceği sabahın erken saatlerinde yapmayı planlayın. Sabah 10.00 ile 16.00 saatleri arasında kapalı alanlarda olmaya çalışmak gereklidir.
Aşağıdaki durumlarda doktora başvurun:
- Yüksek ateş,
- Yürüme, nefes alma veya konuşmakta güçlük çekme,
- Aşırı terleme,
- Bilinç kaybı
- Kafası karışmış veya kafası karışmış görümde mutlaka uzman hekime danışılmalıdır. Bebek, yaşlı, sporcu ve zorlu dış mekân meslekleri olan kişiler hipertermi için en yüksek risk altındadır. Isı hastalığı olan kişiler vücut sıcaklıklarını hemen düşürmelidir. Sıcak çarpmasının ilk belirtilerinde hemen 112 aranmalıdır.
Termometrelerde Hipertemi Alarmı yazısı ilk önce SağlıkveYaşamDergisi üzerinde ortaya çıktı.