Sağlık Bakanlığı her yıl yaklaşık 6 milyon kişinin yazın besin zehirlenmesi yaşadığını belirtiyor. Mikropların ürediği gıdaların tüketilmesiyle yaşanan besin zehirlenmelerinde mikrop türüne göre belirti ve görülme süresi değişir. Özellikle kronik hasta, çocuk, yaşlı, hamileler için daha risklidir hatta ölümcül sonuçlara yol açabilir.
Dr. Edvin Murrja
İç Hastalıkları Uzmanı
Yaz sıcaklarının arttığı dönemde besin zehirlenmesi sağlık açısından dikkat edilmesi gerekenler listesinde ilk sıralarda yer alır. Zira artan ısı, mikropların üremesi için gereken şartları daha elverişli hale getirir.
Mikropların ürediği gıdaların tüketilmesiyle yaşanan besin zehirlenmelerinde mikrop türüne göre belirti ve görülme süresi değişir. Bazen besinin vücuda alınmasından sonraki birkaç saatte görülebilen belirtiler bazen günler sonra ortaya çıkabilir. Ancak başlıca belirtilerin bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal (su gibi veya kanlı) ve ateştir.
İyi temizlenmeyen ve iyi pişirilmeyen gıdalar zehirleyebilir!
Besin zehirlenmesine yol açan virüs ve bakteriler tek bir tip değildir. Porovirüs veya rotavirüs gibi virüslerin yanı sıra salmonella, E.coli gibi bakterilerin veya küçük kurtlar gibi parazitlerin de enfeksiyona yol açabilir.
Enfeksiyon etkenlerinin besinlere bulaşma yolları:
- Besinleri hazırlayan kişi hastaysa elleri aracılığıyla yiyeceklere bulaştırabilir.
- Uygun olmayan koşullarda saklanan yiyeceklerdeki mikroplar el ya da yeme yoluyla insana geçer.
- Besinler iyi yıkanmadıysa ya da üzerlerindeki bakteriler ölene kadar pişirilmediyse hastalık oluşturabilir.
- Yiyeceklerin hazırlanmasında kullanılan kesme tahtası veya bıçaklar düzgün temizlenmediyse yiyeceklerdeki mikrop diğerlerine de bulaşabilir.
Besin zehirlenmesine yol açan etkenlere göre belirtileri farklılık gösterir. Bazen besinin vücuda alınmasından sonraki birkaç saatte bazen günler sonra ortaya çıkabilir. Ancak başlıca belirtilerin bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal (su gibi veya kanlı) ve ateştir
Nadir olarak da görme bozukluğu, sersemlik, eller-kollarda uyuşma, karıncalanma gibi nörolojik bulgular da olabilir.
Ne zaman sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir?
Çocuk, yaşlı, hamile veya kronik hastalığı olan kişilerin derhal hastaneye gitmesi gerekir. Bu grubun dışındaki kişiler için
*Ateş 38.5 ve üzerinde,
*Günde 6’dan fazla tuvalete gitme,
*Dışkıda kan, şiddetli karın ağrısı,
*Sıvı kaybına rağmen iştahsızlık,
*Yorgunluk,
*Ağız kuruluğu,
*Kas krampları,
*Koyu renkli idrar
*Susuzluk
Genellikle birkaç günde tedavi sonuç veriyor
Besin zehirlenmesi tanısı konulması için, hekim belirti ve hastanın bir hafta içinde tükettiği gıdaları inceler. Tansiyon, nabız, ateş, kilo değerlerine bakılır, gerekli görüldüğünde kan-dışkı testi yapılır. Vücutta sıvı eksikliği varsa takviye edilir, belirtilere yönelik tedavi planlanır. Besin zehirlenmesinde nadiren antibiyotik gerekir. Hangi etkenden etkilenildiği bilinmese bile zehirlenme vakalarında hasta genellikle birkaç gün içinde tedaviye cevap verip iyileşir.
Sık sık ve bol suda yıkayın
Elleri sık sık yıkamak çok önemli. En az 20 saniye mutlaka iyi bir sabun kullanılmalıdır. Ellerin mutlaka yıkanması gereken durumların başında:
Tuvalete gittikten sonra, bebek bezini değiştirdikten veya hayvanlarla temas ettikten sonra… İyi yıkanması gerekenlerin başında tencere, tava, çatal, kaşık gibi yiyecek malzemeleri de geliyor.
Buzdolabı sıcaklığını kontrol edin
Yazın buzdolabının sıcaklık ayarını kontrol edin. Yiyecek-içeceklerin bozulmaması için buzdolabının 4 derece ve onun altında olmalı. Dondurucu kısmının sıcaklığı ise en az -18 derecede tutulmalı.
Çiğ yiyeceklerden uzak durun
- Yazın az pişmiş etlerden uzak durun. Kaynatma ya da buharda uzun süre pişirme yöntemini tercih edilebilir.
- Pişirdiğiniz yemekleri oda sıcaklığına gelir gelmez, buzdolabına koyun.
- Çiğ etlerin hazırlanması-saklanması sırasında diğer yiyeceklerle temas etmemesi gerekir. Zira, temas zararlı bakteri ya da virüs gibi etkenlerin bulaşmasına neden olur.
- Çiğ ya da yarı çiğ etleri keserken kullanılan bıçak, kesme tahtası, maşa gibi aletleri temizlerken çevreye su sıçramamasına özen gösterin. Zira bu yiyeceklerdeki enfeksiyon etkenleri suyla birlikte çevreye, orada yapılacak yiyeceklere bulaşabilir.
- Pastörize ya da kaynatılmış süt kullanın. Çiğ süt içmeyin, çiğ süt ile yapılmış dondurma özellikle yumuşak peynir tüketmeyin.
Meyve ve sebzeleri iyi yıkayın
- Meyve-sebzeler bol ve akar suda yıkanmalıdır. Bir kaba doldurulmuş suda yıkamak iyi temizlenmesi için yeterli değildir. Ayrıca marul gibi zor yıkanan besinleri, sirkeli suda bekletmekte yarar var.
- Salata malzemelerinin iyi yıkanması kadar, yapıldıktan sonra üstü açık ve oda sıcaklığında bekletilmemesi çok önemli. Bekleyen salatalık, riskli olabilir, yenmemelidir.
Yaz Besin Zehirlenmesi Farklılıkları yazısı ilk önce SağlıkveYaşamDergisi üzerinde ortaya çıktı.