Halk sağlığı bireyin sağlığının ötesinde toplum düzeyinde sağlığı iyileştirmeye odaklanan bir bilimdir. Bu konudaki çalışmalar toplumun tümünün sağlığını korumayı ve geliştirmeyi amaçlar.
Doç. Dr. Mehtap Türkay
Halk Sağlığı Uzmanı
Halk sağlığı sisteminin temel bileşeni koruyucu hekimlik hizmetleridir. Toplum sağlığını korumak, iyileştirmek ve geliştirmek için kullanır.
Koruyucu hekimlik hizmetleri, hastalık ve toplumun sağlık sorunlarını önlemeye yönelik hizmetleri içerir. Bu hizmetler, bir ülkenin sağlık hizmetinin çekirdeğini oluşturan “temel sağlık hizmetleri (TSH)” görüş ve felsefesinden beslenir. Koruyucu hekimlik hizmetleri hastalıkları önleyerek, hastalıkların yayılmasını engeller, toplumun genel sağlık düzeyini yükseltir kısacası koruma tedaviden hem üstün hem de daha ucuzdur ilkesiyle çalışır.
Koruyucu hekimlik hizmetlerinin etkin şekilde sunulmasıyla;
- Hastalıkların erken tanı ve tedavisi yapılır,
- Toplumun sağlık bilinci yükseltilerek bireylerin daha sağlıklı davranışlar sergilemesi mümkün kılınır,
- Başta bulaşıcı hastalıklar olmak üzere diğer hastalıkların da önlenmesi sağlanır,
- Sağlıklı toplumlar daha üretken olacağı için toplum refahı yükselir,
- Koruyucu hekimlik hizmetlerinin yaygınlaşması ve erişilebilirliğinin artırılması sağlanarak sağlıkta eşitsizlikler ortadan kalkar.
Bağışıklama, sağlık eğitimi, yeni doğan tarama, kronik hastalı, kadın ve çocuk izlemleri, toplum beslenmesi, kanser taramaları koruyucu hekimlik hizmetlerinin arasında yer alır.
Toplum sağlığının korunması ve geliştirilmesi için temel başlangıç ve öncelikli adımlar:
Bağışıklama
-
- Ulusal aşı programlarının oluşturulması: Çocukluk ve erişkin döneme ait aşı programlarının olması, güncel tutulması gerekir. Bağışıklama hizmetlerinde aşı programlarının olması tek başına yeterli değildir, aynı zamanda program içindeki aşıların erişilebilir, karşılanabilir bir maliyetle tüm toplumsal sınıflara uygulanabilir olması gerekir.
- Aşı bilincinin yükseltilmesi: Özellikle aşı kararsızlığına neden olan yanlış bilgilerin yayılmasına engel olmak, bilimsel doğruların güncel ve şeffaflıkla toplumla paylaşılmasını sağlamak aşı bilincinin yükselmesini sağlayabilecektir.
- Aşı iletişiminin güçlendirilmesi: Özellikle sağlık profesyonellerinin doğru iletişim kanallarını kullanarak, güvenilir, doğru aşı bilgilerini toplumla paylaşmasını sağlamak için aşı iletişimi konusunda sağlık çalışanlarını desteklemek gerekir.
- Düzenli hekim kontrolleri
15-49 yaş kadın, gebe-lohusa izlemlerinin yapılması, bebek-çocuk gelişim izlemleri ile aşı takvimine uygun aşıların yapılması, risk gruplarının düzenli olarak hekim tarafından izlenmesi, kanser ve diğer kronik hastalıkların erken tanı-müdahalesinin yapılması toplum sağlığının korunması-geliştirilmesi açısından öncelikli sağlık hizmetleri arasında yer alır.
- Beslenme
Besin değeri yüksek, işlenmemiş gıdaların tüketilmesi teşvik edilmelidir.
- Fiziksel ve ruhsal iyilik durumu
- Aktif Yaşam: Düzenli egzersiz ve hareket, çeşitli hastalıkların önlenmesinde önemli rol oynar.
- Çocuklarda Fiziksel Aktivite: Çocukların fiziksel aktiviteye teşvik edilmesi, obezite gibi sağlık sorunlarını önlemeye yardımcı olabilir.
- Psikolojik Destek: Mental sağlık, genel sağlık durumu üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Psikolojik danışmanlık ve destek hizmetleri kolay erişilebilir olmalıdır.
- Stres Yönetimi: Toplumun stresle başa çıkma yöntemleri konusunda eğitilmesi, birçok hastalığın önlenmesine yardımcı olabilir.
- Tütün ve alkol kontrolü
Tütün ve alkolden kaçınma ya da azaltma, genel sağlığı iyileştirebilir.
- Kamu sağlık kampanyaları
Çeşitli hastalıklar ve risk faktörleri hakkında sürekli eğitim ve farkındalık yaratılmalıdır.
- Kamu sağlık politikaları
Devletin sağlıkla ilgili politikaları, toplum sağlığını doğrudan etkiler. Örneğin, sağlık hizmetlerine erişim kolaylaştırılmalı ve ekonomik olarak daha ulaşılabilir olmalıdır.
Bağışıklama, halk sağlığı için kritik bir öneme sahiptir
Aşılama, çeşitli bulaşıcı hastalıkların kontrol altına alınmasında veya tamamen yok edilmesinde kritik bir rol oynar. Örneğin, çiçek hastalığı aşı sayesinde tamamen yok edilmiştir. Bağışıklama aynı zamanda hastalıkların yayılmasını engelleyerek hastanelere olan talebi azaltır. Bu, sağlık sistemlerinin daha etkin bir şekilde işlemesini sağlar. Ayrıca özellikle çocuk ve yaşlılar olmak üzere toplumun en savunmasız kesimlerini korur, böylece ölüm oranları düşer.
Toplumun büyük bir kısmı aşılandığında bağışıklık kazanır ve hastalıkların yayılması önlenir. Bu, aşı olamayan veya bağışıklık sistemi zayıf bireyleri de dolaylı olarak korur. Toplumsal bağışıklık, salgınların patlak vermesini-yayılmasını engeller. Bu, toplumun genelinde hastalıkların görülme sıklığını ve şiddetini azaltır. Aşılama programlarının uygulanması, hastalıkların tedavisi için harcanacak olan maliyetten genellikle daha azdır. Yani, aşılama toplum sağlığı için sadece etkili değil, aynı zamanda maliyet-etkin bir çözümdür. Aşılar, bireyleri korudukları gibi, toplumun genel sağlığına da katkıda bulunur. Devletler ve sağlık organizasyonları tarafından düzenli ve etkin aşılama programlarının yürütülmesi, modern toplumların sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için gereklidir.
Ekonomik ve Sosyal Faydalar
• İş Kaybını Önleme: Aşılanmış erişkinlerin hastalanma olasılığı düşer, bu da iş kaybını ve ekonomik yükü azaltır.
• Sağlık Sistemine Olan Yükü Azaltır: Erişkinlerin aşılanması, hastane ziyaretlerini ve sağlık sistemine olan genel yükü azaltabilir.
Halk Sağlığı Yaklaşımı yazısı ilk önce SağlıkveYaşamDergisi üzerinde ortaya çıktı.