Her 10 KOAH hastasından sadece biri doktora başvurup, doğru tanı alıyor. Türkiye’de yaklaşık 6 milyon KOAH’lı bireyden sadece 400-600 bininin hastalık tanısına sahip olduğu biliyor. En sık görülen üçüncü ölüm nedeni ve yüzde 61,5’i KOAH kaynaklı. Uzmanlar 40 yaş üstü kişileri uyarıyor…
Prof. Dr. Füsun Öner Eyüboğlu
Türk Toraks Derneği
Yürütme Kurulu Üyesi
KOAH dünya genelinde her yıl üç milyon kişinin ölümüne sebep olduğu tahmin edilen bir hastalık. Özellikle 40 yaş üstü yetişkinlerde görülme sıklığı ise yüzde 15-20.
KOAH genel nüfusta yüzde 10,3 oranında yaygındır. Yaşam boyu genetik, çevresel etkileşimler sonucunda akciğerde hasarlanma-yaşlanma ile gelişir. Başta tütün ve tütün ürünleri (sigara, pipo, puro, nargile ve sarmalık çiğnemelik tütün, elektronik sigara, puflar) dumanı olmak üzere, zararlı toz, gaz ve parçacıkların sürekli solunması sonucunda gelişen önlenebilir. Tedavi edilebilir akciğer hastalığıdır.
Zararlı duman, gaz ve tozlara sürekli maruz kalan akciğerde solunan havayı taşıyan havayolları ve oksijen alışverişini sağlayan akciğer dokusu olumsuz etkilenir. Hava yollarında gelişen mikrobik olmayan iltihaplanma sonucu geri dönüşümsüz daralmalar gelişerek solunan havanın akciğer dokusuna iletilmesi engellenir. Benzer şekilde solunan duman ve toz akciğer dokusunda gaz alışverişini sağlayan hava keseciklerinde (alveol) geri dönüşümsüz harabiyet ve genişlemelere sebep olur. Hastalığın ileri dönemlerinde solunum yetmezliğine sebep olur.
KOAH belirti ve bulguları 50’li yaşlarda belirginleşir
Belirti ve bulgularının 50’li yaşlarda belirginleşmesinin başlıca nedeni kronik toz, duman maruziyetinin uzun yıllar içinde hasar geliştirmesidir. Genel nüfusta oldukça yaygın olan KOAH’ın, dünya genelinde her yıl üç milyon kişinin ölümüne sebep olduğu tahmin edilmektedir. Ölümlerin yüzde 90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşmektedir. Bu sayının yalnızca yaşlanan dünya nüfusu ve devam eden risk faktörlerine maruz kalma nedeniyle artması beklenmektedir. Yüksek gelirli ülkelerde ise yaşlanan nüfus nedeniyle KOAH yaygınlığı artmaktadır.
Belirtiler nefes darlığı, öksürük ve balgam
Hastalar en fazla nefes darlığı, öksürük, balgamdan yakınır. Kronik öksürük ve balgam çıkarma hastalığın başlangıç bulgularıdır ve çoğu zaman göz ardı edilir. Hastalar ancak nefes darlığı belirgin hale geldiğinde doktora başvurur. Bu yakınmalar, hastalık şiddetinin arttığı ve alevlenme olarak adlandırılan dönemlerde daha da belirginleşir, hastaneye yatış gerektirebilir. Ağır KOAH’lı olgularda kan oksijen düzeyi düştüğü için bu olguların hareket yetenekleri giderek azalır, istirahatte dahi nefes darlığı gelişir.
KOAH hastaları aşı ile zatürreden korunabilir
KOAH hastalarında akciğer dokusunun iltihaplanması olarak tanımlanan zatürre gelişiminde en sık grip, RSV gibi virüsler ya da pnömokok gibi bakteriler sorumludur. Zatürre, KOAH hastalığını alevlendirerek solunum yetmezliği olasılığını artırarak vücudun oksijen alamamasına sebep olabilir. KOAH alevlenmeleri ve toplumda gelişen zatürrelerde sorumlu etkenler benzerdir. Bu nedenle hastaların zatürre, grip aşılarını yaptırmaları onları alevlenmelerden ve zatürre gelişimden koruyacaktır. 13 valanlı konjuge pnömokok yani zatürre aşısı 13 pnömokok tipine karşı koruyucudur ve KOAH hastalarında tek doz uygulanmaktadır. 23 valanlı polisakkarit aşı da 23 pnömokok tipine karşı koruyucudur. Bu aşıların bilinen hayati yan etkisi bulunmamaktadır. Grip aşısının ise içeriğinin her yıl yenilenmesi nedeniyle yıllık tekrarlanması uygundur. Risk grubu hastalar Aile Sağlık Merkezlerinde, erişkin aşılama polikliniklerinde aşılarını rahatlıkla yaptırabilir. Reçete edilen aşılar eczanelerden temin edilebilir.
Grip ve zatürre aşısı eş zamanlı yaptırabilir
Hastalıklar ile baş edebilmenin iki unsuru vardır. Birincisi hastalıktan korunmak, ikincisi ise doğru tedaviyi uygulamak. Aşılar insanlık tarihinde bilinen en etkili, hastalıktan koruyucu temel tıbbi uygulamalardır. Aşı olan kişiler hastalığı geçirseler dahi ağır hastalık, hastaneye yatış ve ölümlerden belirgin olarak korunurlar. Bu durum KOAH için de geçerlidir. Zatürre aşısı olmuş KOAH hastalarında zatürre ya da alevlenme gelişme olasılığı anlamlı düzeyde düşmektedir.
KOAH Olan Ama Tanısı Olmayanlar yazısı ilk önce SağlıkveYaşamDergisi üzerinde ortaya çıktı.